Անդրանիկ Էսկանդարյանը, ականավոր ֆուտբոլիստ հայկական ծագմամբ, մտավ պատմություն որպես առաջին ներկայացուցիչը հայկական սփյուռքի, ով մասնակցեց աշխարհի առաջնության եզրափակչի փուլին: Նրա բացառիկ կարիերան սկսվեց և զարգացավ Իրանում, որտեղ նա հասավ նշանակալի հաջողությունների, իսկ հետո շարունակվեց ԱՄՆ-ում, որտեղ նա դարձավ Նյու Յորքի «Կոսմոս» ֆուտբոլային ակումբի ամենահայտնի խաղացողներից մեկը:
Էսկանդարյանը ծնվել է Իրանում, որտեղ սկսել է իր պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլային կարիերան: Հաջողությունը չուշացավ. 1975 թվականին նա դարձավ Իրանի չեմպիոն, ինչը նրա կարիերայի առաջին խոշոր նվաճումն էր: 1974 թվականին նրա թիմը զբաղեցրեց երկրորդ տեղը Իրանի առաջնությունում: Երկու տարի անց՝ 1977 թվականին, Էսկանդարյանը նվաճեց Իրանի գավաթը՝ հաստատելով իր բարձր մակարդակի վարպետությունը և պրոֆեսիոնալիզմը: Նա խաղաց Տաջ (այժմ՝ Էսթեղլալ) ակումբում վեց տարի, և Տաջի երկրպագուները նրան անվանում էին «Մատնաշար»:
Հաջողությունները միջազգային ասպարեզում
1976 թվականին, Իրանի հավաքականի կազմում, նա դարձավ Ասիայի չեմպիոն, ինչը նշանակալի նվաճում էր երկրի և ֆուտբոլիստի համար: Նույն տարում նա մասնակցեց Մոնրեալի օլիմպիական խաղերին, որտեղ իր թիմը հասավ քառորդ եզրափակիչ: Անդրանիկ Էսկանդարյանի միջազգային կարիերայի գագաթնակետը դարձավ 1978 թվականին Արգենտինայում անցկացված աշխարհի առաջնության մասնակցությունը: Դա Իրանի առաջին մասնակցությունն էր աշխարհի առաջնությանը: Էսկանդարյանը խաղաց Հոլանդիայի և Շոտլանդիայի հավաքականների դեմ խաղերում՝ ցուցադրելով իր բացառիկ ֆուտբոլային հմտությունները ամենաբարձր մակարդակով:
Շոտլանդիայի դեմ խաղում Էսկանդարյանը դարձավ առաջին իրանցի խաղացողը, որը գոլ խփեց աշխարհի առաջնությունում. ցավոք, դա սեփական դարպասին գոլ էր: Սակայն նրա թիմակիցը հետագայում հավասարեցրեց խաղը, և այն ավարտվեց 1-1 հաշվով: Չնայած սեփական դարպասին գոլին, խաղը համարվում էր հաջողություն Իրանի համար, ներառյալ Էսկանդարյանի պաշտպանական խաղը Քենի Դալգլիշի և Ջո Ջորդանի դեմ, և դա ընկալվեց որպես Շոտլանդիայի համար անհաջողություն:
Անդրանիկ Էսկանդարյանը հանդիպեց Դիեգո Մարադոնային 1977 թվականին Արգենտինայի դեմ ընկերական խաղում: Խաղի հիմնական ժամանակը ավարտվեց ոչ-ոքի 1-1 հաշվով: Արգենտինան հաղթեց 11 մետրանոց հարվածաշարում:
Կարիերան ԱՄՆ-ում և «Կոսմոս» ակումբում
Իրանում հաջող կարիերայից հետո, Անդրանիկ Էսկանդարյանը տեղափոխվեց ԱՄՆ, որտեղ շարունակեց իր ֆուտբոլային կարիերան Նյու Յորք Կոսմոս ակումբում, սկսած 1979 թվականի մրցաշրջանից: Այդ ակումբի համար հանդես գալով, նա ընդգրկվեց թիմի 18 հայտնի ֆուտբոլիստների ցուցակում: Էսկանդարյանը հինգ անգամ նվաճել է Հյուսիսային Ամերիկայի չեմպիոնի տիտղոսը և երեք անգամ գավաթը, ինչը նրան դարձրել է ակումբի պատմության ամենահաջողված խաղացողներից մեկը:
Երբ Կոսմոսը դադարեց գոյություն ունենալ 1984 թվականին, Էսկանդարյանը շարունակեց խաղալ Նյու Յորք Էքսպրեսի կազմում նրա կիսամրցաշրջանում Բարձրագույն ֆուտբոլային լիգայում: 1989-1990 թվականներին նա խաղացել է Նյու Ջերսի Իգլզում Ամերիկյան ֆուտբոլային լիգայում:
Անդրանիկ Էսկանդարյանը թողել է նշանակալի ժառանգություն ֆուտբոլի աշխարհում: Նրա նվաճումները ոգեշնչել են բազմաթիվ երիտասարդ խաղացողներ հայկական ծագմամբ ամբողջ աշխարհում: Նա ցույց է տվել, որ համառությունն, աշխատասիրությունը և նվիրվածությունը կարող են բերել մեծ հաջողություններ նաև միջազգային ասպարեզում: Էսկանդարյանը դարձել է հաջողության և հպարտության խորհրդանիշ հայկական սփյուռքի համար, և նրա ներդրումը ֆուտբոլի զարգացման մեջ կմնա սպորտի պատմության մեջ:
Այսպիսով, Անդրանիկ Էսկանդարյանը ոչ միայն հասել է նշանակալի հաջողությունների իր կարիերայում, այլ նաև դարձել է կարևոր գործիչ հայկական համայնքի և համաշխարհային ֆուտբոլի համար: Նրա պատմությունը՝ օրինակ է, թե ինչպես մեկ մարդ կարող է հաղթահարել բոլոր դժվարությունները և հասնել իր վարպետության գագաթնակետին՝ մնալով հավատարիմ իր արմատներին և մշակութային ժառանգությանը:
Անդրանիկի որդին՝ Ալեկո Էսկանդարյանը, նույնպես ֆուտբոլիստ էր և խաղում էր MLS-ում: Նա մեծ հույսեր էր ներշնչում, 2004 թվականին դարձավ MLS չեմպիոն D.C. United-ի հետ և նույնիսկ հրավիրվեց ԱՄՆ-ի հավաքական, որի համար խաղաց ընդամենը մեկ խաղ: Ցավոք, Ալեկոն երկար ժամանակ պայքարեց վնասվածքների հետ և 27 տարեկանում ստիպված եղավ ավարտել ֆուտբոլային կարիերան:
Աշխարհի 1966 թվականի առաջնությանը մասնակցել է նաև հայ Էդուարդ Մարկարովը ԽՍՀՄ կազմով, իսկ Անդրանիկ Էսկանդարյանը՝ առաջինը սփյուռքից։
