Ըմբիշ Արմենակ Կարապետյանը դարձավ ռուսական սպորտի լեգենդը: Լրացյալ կորուստներով լի կյանք ապրած, նա միշտ գտնում էր հաղթելու ուժ: Կարապետյանը մարզեց Հյուսիսային Կովկասի առաջին օլիմպիական չեմպիոնին: Կարճ կյանքում նա մարզեց տասնյակ չեմպիոններ: Կարապետյանը մարզեց Դաղստանի ազատ ոճի ըմբշամարտի հավաքականը: Նրա վրա վստահում էին իր պրոֆեսիոնալ և անձնական որակների համար: Կարապետյանին հարգում էին որպես հուսալի մարդ, և նրա սաներն ասում էին, որ նա իրենց ընկերն ու դաստիարակն էր:
Արմենակ Արշակովիչ Կարապետյանը ծնվել է 1928 թվականի փետրվարի 23-ին, Լեռնային Ղարաբաղի Մարտունու շրջանի Ննգի գյուղում: Մերձավորների մահը ստիպեց Կարապետյանին տեղափոխվել Դերբենտ, որտեղ ապրում էին նրա հարազատները: Նոր վայրում նա հաճախ հիշում էր իր հայրենիքը, բայց երբեք չկարողացավ վերադառնալ: Նրա ճակատագիրը միշտ կապված էր Դաղստանի հետ, և տեղափոխվելը Կարապետյանի համար նոր կյանքի սկիզբ էր:
1946 թվականից Արմենակ Կարապետյանը սկսել է զբաղվել ազատ ոճի ըմբշամարտով՝ որպես հոբբի, որպեսզի շեղվի իր աշխատանքային օրվանից: Հետագայում նա սկսեց զբաղվել սպորտով պրոֆեսիոնալ կերպով, և տասը տարի անց նա դարձավ ազատ ոճի ըմբշամարտի վարպետ: Նա սկսեց հաղթել տարբեր մրցույթներում, և նրա պրոֆեսիոնալիզմը բարձր գնահատվեց Դաղստանում, որտեղ նա դարձավ հարգված մասնագետ:
1948 թվականին մարզիկը կազմակերպեց մարզչական գործունեություն և ավելի հաջողակ եղավ այս ոլորտում: Հանրապետությունում բոլոր տղաները երազում էին մարզվել նրա մոտ, իմանալով խիստ կարգապահության և պահանջների մասին: Սակայն դա նրանց չէր վախեցնում: Կարապետյանը պահանջկոտ, բայց պատասխանատու մարդ էր: Նա համարում էր, որ կարգապահությունը և անդադրում աշխատանքը հաջողության հիմքերն են սպորտում: Նա մեծ պատասխանատվությամբ էր մոտենում իր աշխատանքին, հասկանալով դրա կարևորությունը հասարակության համար: Հետպատերազմյան երեխաների ժամանցի կազմակերպումը կարևոր խնդիր էր, և նա այն հրաշալիորեն կատարեց՝ բարձր մակարդակի մարզիկներ մեծացնելով իր սաների մեջ:
Քսան տարի անց Արմենակ Կարապետյանը դարձավ ՌՍՖՍՀ վաստակավոր մարզիչ: Իր մարզչական կարիերայի ընթացքում նա պատրաստեց ավելի քան քսան սպորտի վարպետներ, այդ թվում օլիմպիական և եվրոպական չեմպիոններ: Նրանց թվում են՝ Յուրի Շահմուրադովը, աշխարհի և Եվրոպայի չեմպիոն, արժանացած հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար շքանշանի, Արսեն Ալահվերդիևը, Եվրոպայի չեմպիոն և Աշխարհի գավաթի մրցանակակիր, Նաբի Մագոմեդովը, ԽՍՀՄ չեմպիոն, և Մեջիդ Մագոմեդովը, հանրային գործիչ, և ուրիշներ: Կարապետյանը մարզել է Հյուսիսային Կովկասի ազատ ոճի ըմբշամարտի առաջին օլիմպիական չեմպիոնին՝ Զագալավ Աբդուլբեկովին: Նրանք բոլորը հարգանքով հիշում են իրենց դաստիարակին:
1970 թվականին Արմենակ Կարապետյանը դարձավ ԽՍՀՄ վաստակավոր մարզիչ, իսկ 1973 թվականին ստացավ Դաղստանի ԱՍՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործչի կոչում: Կարապետյանի աշակերտները շարունակում են հաջողություններ գրանցել սպորտում և մարզչական աշխատանքում: Նրան համարում են Դաղստանի ազատ ոճի ըմբշամարտի դպրոցի հիմնադիրներից մեկը: Կարապետյանը մարզել է Դաղստանի հավաքականը և աշխատել Ալի Ալիևի անվան բարձր սպորտային վարպետության դպրոցում: Նրանց համատեղ ջանքերով ըմբշամարտը շատ հայտնի դարձավ, և հետաքրքրությունն այս սպորտի նկատմամբ շարունակում է աճել:
Կարապետյանն իր կյանքի վերջին տարիներն ապրեց Մախաչկալայում և 1998 թվականին դարձավ Մախաչկալայի պատվավոր քաղաքացի: Լեգենդար մարզիչը հարգված և պատվավոր էր Դաղստանում: Նա Հյուսիսային Կովկասի ազատ ոճի ըմբշամարտի դպրոցի հիմնադիրներից էր: Մարզիկի հիշատակին ամեն տարի անցկացվում է նրա անվան մրցաշարը, որը հիշվում է հարգանքով և երախտագիտությամբ:
Սանասար Օհանիսյան
Սանասար Ռազմիկի Օհանիսյանը ծնվել է 1960 թվականին Մոսկվայում: Նա սկսել է մարզվել վաղ տարիքում: Սկզբում Օհանիսյանը հետաքրքրված էր շախմատով, բայց դպրոցի երկրորդ հերթափոխի պատճառով լքեց շախմատի խումբը և անցավ ըմբշամարտի: Առաջին անգամից նա որոշեց շարունակել մարզումները, և այդպես նրա կարիերան և կյանքը կանխորոշված էին: 16 տարեկանում նա դարձավ սպորտի վարպետ, իսկ 18 տարեկանում՝ միջազգային կարգի սպորտի վարպետ:
Մինչև 16 տարեկանը Սանասար Օհանիսյանին չէին ընդունում միջազգային մրցաշարեր, մտածելով, որ նա չի կարողանա հաղթահարել: Դա տխրեցնում էր նրան: Սակայն կային նաև այլ կարծիքներ. երկու անգամ չեմպիոն Լևան Տեդիաշվիլին համարում էր նրան տաղանդավոր: Տեդիաշվիլին Օհանիսյանի կուռքն էր, և այդ պատճառով նա շարունակեց աշխատել: 1978 թվականին Օհանիսյանը դարձավ Եվրոպայի երիտասարդների առաջնության հաղթող, և մեկ տարի անց՝ աշխարհի երիտասարդների չեմպիոն: 1980 թվականին նա հաղթեց Եվրոպայի առաջնությունում, և հետագա հաջողությունները նրան հաղթող դարձրեցին: Նրա հաղթանակների շղթան շարունակվեց մինչև 1980-ականների վերջը, երբ Օհանիսյանը լքեց մեծ սպորտը:
Օհանիսյանը զարգացնում էր իր կարիերան զուգահեռ ուսման հետ, ավարտելով Մոսկվայի ճարտարագիտական և շինարարական ինստիտուտը: Նա նաև հետաքրքրված էր երաժշտությամբ: Մամուլի ասուլիսներում նա նստում էր դաշնամուրի մոտ և նվագում, հիացնելով լրագրողներին և հանդիսատեսին: Նա ասում էր՝ «Երաժշտությունն ու ըմբշամարտը հակառակ հետաքրքրություններ են: Ես ընտրեցի ըմբշամարտը, բայց չեմ մոռանում երաժշտությունը»: Սանասարի եղբայրը՝ Գոռ Չախալը, ընտրեց արվեստը և դարձավ հայտնի նկարիչ:
Անցյալի հայ ըմբիշները դարձան սպորտի լեգենդներ: Իրենց աշխատանքով նրանք հասան հաջողությունների աշխարհի տարբեր անկյուններում: Հոգու ուժը նրանց կարիերայի և կյանքի հիմքն էր: Արմենակ Կարապետյանը և Սանասար Օհանիսյանը հիշվում են ոչ միայն որպես պրոֆեսիոնալներ, այլև մարդկային որակների համար: Նրանք գիտեին ինչպես ուղղորդել և մոտիվացնել երիտասարդներին, և նրանց կարգապահությունն ու խորհուրդները ստեղծման էին առաջնորդում: Այս ասպեկտները մնում են արդիական: Հայերը արժանապատվորեն շարունակում են Կարապետյանի և Օհանիսյանի գործը, և հուսով ենք, որ նրանց նվաճումները բազմապատկվելու են մեր ժամանակներում:
Հոդվածի հեղինակն է լրագրող Կարինա Այրապետովան: